Essays digitalisering hoger onderwijs

Het Ministerie van OCW heeft in het najaar 2017 een viertal experts gevraagd hun visie/toekomstperspectief op open en online hoger onderwijs te formuleren. Deze bijdragen zijn onlangs gepubliceerd op de website van de Rijksoverheid.

• Een verkenning van de arbeidsmarktimpact van online onderwijs door Lex Borghans, Universiteit Maastricht en Bas ter Weel, SEO Economisch Onderzoek

In dit essay beschrijven Lex en Bas de implicaties de ontwikkeling van MOOCs heeft voor de arbeidsmarkt.

• Digitalisering bekeken vanuit het oogpunt van een student door Marlou Grobben, student Universiteit Leiden. Concluderend schrijft Marlou dat

digitaal onderwijs een hoop te bieden heeft, maar er kleven ook grote nadelen aan. Momenteel is het volledig vervangen van de huidige inrichting van het hoger onderwijs naar online leren via MOOC’s en SPOC’s geen reële optie. Wél kan online onderwijs op andere manieren worden toegepast om de behoeften van studenten tegemoet te komen. Flexibiliteit binnen enige structuur: dat is waar studenten behoefte aan hebben en wat digitaal onderwijs kan bieden!

• Zal online onderwijs het hoger onderwijs verbeteren? door Prof. Dr. Ir. Arno H.M. Smets, TU Delft. Uit zijn conclusie:

Online onderwijs is een belangrijke middel om onderwijsprogramma’s van de universiteit bij buitenlandse studenten te adverteren. Online onderwijs is de goedkoopste vorm van ontwikkelingshulp omdat het direct de levensstandaard van haar deelnemers kan verbeteren. Online onderwijs vergroot de educatieve reikwijdte van een docent. Belangrijk is om te beseffen dat online onderwijs het campus onderwijs niet vervangt, maar het is een middel om het rendement, waardering en prestaties van campus onderwijs in de wereld snel te kunnen verbeteren. De kritische massa aan studenten maakt nieuwe vormen van onderwijs tot nieuwe vormen van datacollectie voor onderzoeksdoeleinden mogelijk.
Betaald online onderwijs, inclusief persoonlijke begeleiding, is het ideale en goedkope middel om professionals rond de wereld met gespecialiseerde cursussen te bedienen. Zo zal de universiteit een belangrijke rol gaan spelen in het aanbieden van long-life-learning.

Online onderwijs is niet dé heilige graal maar het zal volgens Arno wel het hoger onderwijs verbeteren.

• Open onderwijs: van commitment naar actie door Robert Schuwer, Lector OER, Fontys Hogeschool ICT. Concluderend schrijft Robert dat hij in zijn essay heeft aangeven

dat door digitalisering het Nederlandse hoger onderwijs veel opener kan worden, dat deze openheid verschillende vormen kan aannemen, en dat open onderwijs mogelijkheden geeft om bij te dragen aan de realisatie van ambities als het vergroten van de toegankelijkheid, van de efficiency en van de kwaliteit.

De potentie van open onderwijs is groot, zegt Robert. De eerste drie bijdragen gaan vooral over online onderwijs, met name MOOCs. Zoals Robert Schuwer in zijn bijdrage aangeeft: “Open onderwijs heeft echter veel meer verschijningsvormen”. Onderstaand figuur uit het SURF Trendrapport Open en Ondline Onderwijs 2015 (p. 56) geeft een samenhangend geheel van de verschillende vormen van openheid.

 

 

Deze tekst is een gedeelte van een gelijknamig blog dat eerder is gepubliceerd op 2beJAMmed

De waarde van open en open als waarde

 

De waarde van open en open als waarde. Studie naar adoptie van delen en hergebruiken van open leermaterialen en cursussen in en door instellingen voor hoger onderwijs door Robert Schuwer en Ben Janssen.

Onderzoek uitgevoerd  door Lectoraat Open Educational Resources van Fontys Hogeschool ICT (31 januari 2017)
Download hier het volledige rapport

Bron

Managementsamenvatting:

In de maanden juli-december 2016 is door het lectoraat OER van Fontys Hogeschool ICT een onderzoek uitgevoerd om de volgende vraag te kunnen beantwoorden:

Wat leidt tot c.q. is nodig voor een brede adoptie van delen van open leermaterialen en online cursussen en hergebruiken van open leermaterialen en cursussen door docenten in het bekostigde hoger onderwijs in Nederland?

Bij 4 universiteiten en 6 hogescholen zijn totaal 55 semi-gestructureerde interviews afgenomen met docenten, bestuurders en ondersteuners.
Onderwerpen die tijdens de interviews aan bod kwamen betroffen ambities met onderwijs, beleid, opvattingen over openheid in het onderwijs, motieven voor delen en hergebruiken, ervaringen met delen en hergebruiken, hindernissen die werden ondervonden, noodzakelijke randvoorwaarden en invloeden die geïnterviewden vanuit hun omgeving ervaren. Analyse van de interviews gaf de volgende resultaten:

1. Praktijken van delen en hergebruiken zijn erg divers qua openheid. Lang niet altijd zijn gedeelde leermaterialen toegankelijk voor iedereen, vaak ontbreekt een open licentie en processen als copyright clearing vinden niet altijd plaats;
2. Delen en hergebruiken van leermaterialen (al dan niet volledig open) gebeurt veel. Hierbij wordt vooral het bereiken van een hogere kwaliteit campusonderwijs nagestreefd;
3. Feedback op gedeelde materialen is cruciaal voor de motivatie van docenten om structureel materialen te delen;
4. Structureel delen en hergebruik binnen een instelling heeft meer kans van slagen wanneer het gekoppeld wordt aan andere beleidsthema’s zoals internationalisatie of aan onderwijsinnovaties zoals invoeren van blended leren;
5. Bij een aantal instellingen is sprake van zich ontwikkelend beleid op het gebied van open delen en hergebruiken van leermaterialen;
6. Docenten zijn onvoldoende bekend met aanwezigheid danwel inhoud van beleid;
7. De autonomie van de docent in het bepalen om met delen en hergebruiken aan de slag te gaan wordt als cruciaal gezien en als zodanig herkend en erkend, zowel door bestuur als door docenten zelf;
8. Delen en hergebruiken moeten uiteindelijk ten goede komen aan de student of een positief effect hebben op de efficiency van het onderwijs. Of en hoe dat daadwerkelijk gerealiseerd moet worden, is vaak nog niet duidelijk;
9. Docenten geven aan dat stimulering in termen van geld, tijd en ondersteuning essentieel is voor hen om tot structureel gedrag van delen en hergebruiken te komen. Tevens moeten voor hen de antwoorden op de what’s in it for me vraag duidelijk zijn;
10. Publiceren van MOOC’s wordt ervaren als een versneller voor de adoptie van open delen van materialen en cursussen binnen een instelling;
11. Acceptatie van open delen en hergebruiken op instellingsniveau, zich uitend in beleid dat vertaald is naar concrete activiteiten en richtlijnen, beïnvloedt brede adoptie ervan door docenten positief.

Op basis van deze resultaten zijn de volgende aanbevelingen geformuleerd om brede adoptie van open delen en hergebruiken te realiseren binnen een instelling:

1. Maak de meerwaarde van open delen en hergebruiken duidelijk aan docenten;
2. Zorg bij deze verandering van de beeldvorming rondom open delen en hergebruiken bij docenten voor ondersteuning vanuit de instelling: op ICT-gebied, juridische en onderwijskundige aspecten, facilitering in tijd, aanwezigheid van een veilige experimenteerruimte en een ondersteunende infrastructuur;
3. Formuleer op faculteits-, instituuts- en instellingsniveau beleid op het gebied van open delen en hergebruiken dat de activiteiten die onder aanbeveling 1 en 2 genoemd worden mogelijk maakt;
4. Koppel beleid inzake open delen en hergebruiken aan andere thema’s van onderwijsvernieuwing of aan thema’s als internationalisering.

Over dit rapport is door Judith van Hooijdonk ook geblogd op 2beJAMmed.

2017: Year of Open #yearofopen

Van de website WWW.YEAROFOPEN.ORG

“The Year of Open is a global focus on open processes, systems, and tools, created through collaborative approaches, that enhance our education, businesses, governments, and organizations. At its core, open is a mindset about the way we should meet collective needs and address challenges. It means taking a participative and engaging approach, whether to education, government, business or other areas of daily life. In its practical applications, open is about shared efforts and values to enhance people’s opportunities, understanding and experiences.

Open represents freedom, transparency, equity and participation. When something is created openly, it is intended for others to use it and contribute their expertise to it to make it better, whether that’s adding more features or information, or finding errors and fixing them quickly. During the Year of Open, we want to capture and display these efforts to increase participation and understanding of how open contributes to making things better for everyone. “

Meer informatie via de website over

• Open Education
• Open Educational Resources
• Open Access
• Open Source Software
• Open Licenses

via blog Willem van Valkenburg

Toolkit workshop toepassen vormen van open onderwijs

Martijn Ouwehand (TU Delft) en Robert Schuwer (Fontys Hogescholen) van de Special Interest Group Open Education van SURF hebben een toolkit samengesteld. Deze toolkit kan worden gebruikt om een workshop in de eigen instelling te verzorgen.

De toolkit bestaat uit de volgende materialen:

• Een draaiboek. Hierin is alle informatie te vinden die van belang is om de workshop te organiseren.
• Een cursushandleiding “Basics van open”. Deze handleiding is bestemd voor degenen die een basiscursus over openheid in het onderwijs zelfstandig willen bestuderen.
• Slides “Workshop Toepassen open onderwijs”. Deze slides kunnen worden gebruikt bij de workshop.
• Een tweetal inspiratiemodellen.

De toolkit is als zipfile te downloaden.

Open leermaterialen (open educational resources, OER), open online cursussen (al dan niet ‘massive’) en open tools zoals blog, twitter en open forums, zijn voor docenten een potentieel rijke bron om te gebruiken in het onderwijs. Het maakt actieve vormen van leren mogelijk en ook een meer individuele onderwijsaanpak op maat. Als docenten zich bewust zijn van de mogelijkheden van open onderwijsvormen, zijn ze bij het ontwerp van hun onderwijs in staat een onderbouwde keuze te maken om deze optimaal te benutten. Om dit mogelijk te maken is basiskennis nodig over de vele vormen van openheid in het onderwijs. Uiteindelijk wordt daarmee hun arsenaal aan didactische werkvormen groter.

Bron: SURF website Special Interest Group Open Education

Selecteren / ontwikkelen & beschikbaar stellen van Open Onderwijsmateriaal

Ten behoeve van de ontwikkelaars van de onderwijsmodules van Zuyd Professional is deze handreiking (pdf) opgesteld door Judith van Hooijdonk. In onderstaand blog een korte weergave hiervan, met voornamelijk verwijzingen naar oudere berichten op dit blog.

Uitgangspunt Blended Learning Zuyd Professional bij het ontwikkelen van onderwijsmodules is:
• Online als het kan, face-to-face als het moet
• Open onderwijsmateriaal wordt gepubliceerd onder een open creative common licentie en er wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van open onderwijsmateriaal.

De infographic van SURF is een stappenplan die 3 relevante vragen stelt: waarom wil je online onderwijs inzetten, wat wil je gaan ontwikkelen en hoe ga je dat doen. Elke vraag is nader uitgewerkt in een rijtje subvragen die samen een handreiking vormen voor het ontwerpen van online onderwijs. In thema-uitgave didactiek bij open en online onderwijs zijn praktische do’s voor de didactiek van open en online onderwijs opgenomen. Veel tips voor de didactiek van open en online onderwijs net zo goed voor campusonderwijs.
Ontwerpproces
• Neem niet het bestaande onderwijs als vertrekpunt.
• Start met het ontwerp van onderwijs: waarom (leerdoelen), voor wie, wat (inhoud) en hoe (werkvormen en leeractiviteiten).
• Bepaal vooraf de rollen van studenten, docenten, moderatoren etc.
• Baseer je ontwerp op onderzoeksresultaten.
• Houd in je ontwerp rekening met verschillende leervoorkeuren.
• Houd in je ontwerp rekening met verschillende culturele contexten.
• Zoek naar de ideale mix van online en offline werkvormen.
• Kijk of je bestaande open leermaterialen kunt inzetten in plaats van alles zelf te ontwikkelen.
• Stel een stappenplan op voor de ontwikkelfase.
• Stel een checklist op met criteria waaraan online onderwijs moet voldoen.
• Stel het ontwerp bij: onderzoek al doende wat wel en niet werkt bij open en online onderwijs (leren over leren).
Implementatie
• Vergroot de toepasbaarheid van het geleerde: maak een vertaalslag naar de praktijk.
• Laat studenten leren in relatie tot hun eigen omgeving; laat ze bij voorkeur aan hun eigen casus werken. Sluit aan bij de voorkennis van studenten.
• Gebruik actieve werkvormen.
• Faciliteer interactie en samenwerking tussen studenten.
• Laat studenten een mentale inspanning leveren.
• Houd rekening met de diversiteit bij een grote doelgroep.
• Speel in op individuele leerbehoeften.
• Begin met het uitwerken van het leerpad van de student en stel dan de vraag hoe docenten dat proces het beste kunnen begeleiden.
• Zorg dat de gebruikte digitale toetsen en opdrachten studenten uitdagen.
• Kies voor korte leereenheden.
• Gebruik veel herhalingsmomenten.
• Vermijd louter talking heads.
• Zoek aansluiting bij evidence based onderwijs.
• Gebruik learning analytics om informatie te krijgen over leergedrag en voortgang van studenten.
• Pas waar mogelijk adaptief leren toe.
• Plan leeractiviteiten sequentieel in plaats van parallel.
• Kies voor een duidelijk ritme. tel een tijdschema op.
• Geef duidelijke instructies.
Communicatie
• Zorg voor directe en effectieve feedback (door docenten, peers etc.).
• Bepaal welke feedback geautomatiseerd kan worden en voor welke feedback de human touch noodzakelijk is.
• Houd studenten actief en betrokken, door regelmatig contactmomenten te hebben.
• Houd de discussies op het forum goed in de gaten, selecteer de belangrijkste vragen en thema’s en laat docenten of moderatoren daarop reageren.
• Zorg voor sociale aanwezigheid van de docent, een ‘menselijke moderator’ die studenten feedback geeft en hen begeleidt.
• Denk goed na over een effectief en responsive interactiemodel.
• Luister naar de wensen, behoeften en tevredenheid van studenten.
• Maak de voortgang van studenten inzichtelijk.
• Beloon studenten voor goede resultaten.

Welke soorten open onderwijsmaterialen zijn er?

Het aanbod van open onderwijsmaterialen is omvangrijk en divers. In het begrippenkader beschrijft SURF beschrijft de verschillende soorten, zoals weblectures, OER, MOOCs, Open CourseWare, Open Textbooks.

Waar vind je open onderwijsmateriaal?

Er zijn verschillende websites waar open onderwijsmaterialen worden verzameld en  waar ze doorzocht kunnen worden. In het blogbericht Op zoek naar open onderwijsmateriaal is een overzicht te vinden. Deze pagina wordt regelmatig bijgewerkt.

Een zoekmachine die goed te gebruiken is, is search.creativecommons.org. Zuyd Bibliotheek heeft een licentie op Britannica Image Quest. Hier vind je rechtenvrije afbeeldingen die je kan gebruiken voor het onderwijs. Meer over auteursrechten en audiovisueel materiaal op de website van bibliotheek.
De HBO Kennisbank is dé toegangspoort naar kennisproducten van hogescholen. Deze worden door opname in de HBO Kennisbank beschikbaar via een creative common licentie gemaakt voor hergebruik.

Ontwikkelen en beschikbaar stellen van open onderwijsmaterialen

Zowel bij het selecteren als het ontwikkelen van OER is enige kennis over auteursrecht en creative commons noodzakelijk. Niet alles wat online via internet te vinden is, mag je voor onderwijs doeleinden gebruiken. Linken (en openen in een nieuws venster) mag altijd, ook naar illegale bronnen. En embedden is een vorm van linken.
Via de Portal Auteursrecht van Zuyd Bibliotheek is informatie en handige tips te vinden. Zie oa deze handige vuistregels voor beeld en geluid. De regelgeving rondom auteursrecht is niet gemakkelijk. Vragen kan je stellen aan en ondersteuning wordt geboden door het Team AIP.

Creative Commons

Het aanbieden van werk met een Creative Commons licentie betekent niet dat de maker de auteursrechten opgeeft. Hij houdt alle rechten, maar maakt zo duidelijk wat anderen met het werk mogen doen. Verspreiden, met anderen delen of bij sommige licenties ook om het werk te bewerken. Publiceer je zonder een Creative Commons licentie dan zou iedereen expliciet toestemming moeten vragen voor elk gebruik van het werk, want dan valt het automatisch onder de auteurswet (copyright). Je kunt ook via een CC0 verklaring aangeven volledig afstand te doen van je auteursrechten en je werk voor het publieke domein vrij te geven.

Met een keuze uit zes (gratis) beschikbare standaardlicenties bepaal je in welke mate je je werk verder verspreid mag worden, en onder welke voorwaarden dit mag. Op de site van Creative Commons vind je een overzicht van de zes beschikbare licenties:

*er dienen nog afspraken gemaakt worden onder welke CC-licenties het ontwikkeld onderwijsmateriaal van Zuyd Professional gepubliceerd gaat worden.

Zie ook onderstaande infographic met toelichting van de zes open licenties (via Raymond Snijders)

Meer informatie over Open Onderwijs, zie de website Open Access.
Engelstalige informatie over Open Onderwijs is te vinden via de bibliotheeksite van de Universiteit Maastricht.

Wanna Work Together? from Creative Commons on Vimeo.